Op Schiermonnikoog heeft het duingebied sterk te lijden van de overmaat aan stikstof die in het natuurgebied belandt. Het duingebied met open plekken en stuivend zand staat onder druk en groeit steeds verder dicht met struiken en bomen. Door plaggen, maaien, begrazen en laten verstuiven kan Natuurmonumenten het duingebied herstellen en de natuurlijke dynamiek terug laten keren.
Het dennenbos van Schiermonnikoog
In 1900 stond er op Schiermonnikoog geen bos. De enige bomen op het eiland stonden in het dorp. In het duingebied groeiden alleen wat scheefgewaaide vlieren en laag duindoornstruweel. Aan het begin van de 20e eeuw liet de toenmalige eigenaar van Schiermonnikoog, Graaf Von Bernstorff, in de duinen een dennenbos aanplanten. Hiermee probeerde hij de omvangrijke duinverstuivingen tegen te gaan en daarnaast hoopte hij de bomen uiteindelijk te kunnen verkopen als stuthout in de kolenmijnen. Zover kwam het niet, want toen de dennen eenmaal kaprijp waren was de Duitse graaf onteigend en waren vrijwel alle steenkoolwinningen in West-Europa gesloten.
Het bos breidt zich steeds verder uit
De afgelopen tientallen jaren heeft het bos zich op Schiermonnikoog enorm uitgebreid. Eerst groeide het gebied tussen de Eerste en Tweede Dennen vol met berkenbos. Maar ook in de Westerduinen, het Kapenglop en de Noorderduinen verschenen her en der jonge bosjes. Ook momenteel neemt het bos op Schiermonnikoog nog flink in omvang toe. Wanneer je nu vanaf de bunker naar het oosten kijkt, zie je een uitgestrekt berkenbos. Over enkele jaren zal dit steeds hoger en groter wordende bos de Kobbeduinen vermoedelijk aan het zicht onttrekken.
Planten en dieren verdwijnen
Natuurmonumenten is erg blij met de prachtige bossen op Schiermonnikoog. Vogels die vroeger nooit op het eiland voorkwamen, zoals gekraagde roodstaart en fluiter, nestelen er nu jaarlijks. De jonge berken- en elzenbosjes vormen een ware schatkamer voor mossen en paddenstoelen. Toch kappen we ook regelmatig gezonde bomen en struiken. Dit doen we omdat we vinden dat er behalve bos ook andere biotopen het beschermen waard zijn. Duingebieden zijn in heel Europa erg zeldzaam en dat geldt ook voor veel van de dieren en planten die zich hierin thuis voelen.
Op het eiland zijn honderden planten en dieren, zoals de grote muggenorchis, het rozenkransje, de duinparelmoervlinder en de tapuit, met uitsterven bedreigt. Hun leefomgeving, de duinen, verdwijnt ook. Door stikstof uit de lucht veranderen de duinen heel snel in bos. Stikstof werkt als mest, daar gaan struiken, bomen en gras harder van groeien. Dit onnatuurlijke proces zet het duingebied onder druk. De duinen groeien dicht, bijzondere dieren en planten gaan verloren.
Behoud van het open duinlandschap
Duingebieden zijn in heel Europa erg zeldzaam en dat geldt ook voor veel van de dieren en planten die zich hierin thuis voelen. Nederland heeft een internationale verantwoordelijkheid om het zeldzame open duinlandschap te beschermen. Op Schiermonnikoog wil Natuurmonumenten voorkomen dat het hele duingebied een bos wordt. Zonder beheer gebeurt dat onherroepelijk. Dat zou je een natuurlijke ontwikkeling kunnen noemen, maar deze ontwikkeling wordt wel door mensen veroorzaakt. In de eerste plaats profiteren bomen van de hoge concentratie stikstof die op het gebied neerdaalt. De stikstof werkt als kunstmest en zorgt ervoor dat zaden uitgroeien tot flinke bomen en struiken. Daarnaast spelen ook verdroging en de ineenstorting van de konijnenstand een belangrijke rol. Op Schiermonnikoog gooien we duinen weer open en laten we het zand weer stuiven. Hiervoor moeten we soms tijdelijk zware machines inzetten maar ook paarden, koeien, geiten en schapen om de duinen te begrazen en open te houden.
Natuurmonumenten ziet het liefst een duingebied dat zonder gebruik van de kettingzaag open blijft. Dit kan door meer openplekken in de duinen te creëren, begrazing met runderen, paarden en geiten in te zetten, de konijnenstand te herstellen, het beter vasthouden van water in het duin, maar vooral ook door het verminderen van de stikstofuitstoot.