Herstel van het open duinlandschap op Schiermonnikoog door begrazing
De afgelopen decennia zijn grote delen van de duinen op Schiermonnikoog dichtgegroeid met struikgewas, zoals braam en duindoorn. Deze dichte begroeiing heeft niet alleen het bijzondere open duinlandschap aangetast, maar ook geleid tot het verdwijnen van kwetsbare soorten vogels, vlinders en planten die afhankelijk zijn van deze unieke omgeving. Bovendien wordt het steeds moeilijker voor wandelaars om vrij door de natuur te struinen, terwijl juist die vrijheid en toegankelijkheid een van de belangrijkste toeristische pijlers van het eiland is.
Het herstel van het open karakter van de duinen is daarom een van de belangrijkste ambities van Nationaal Park Schiermonnikoog. Begrazing, als middel om het landschap weer dynamisch en gevarieerd te maken, speelt hierin een sleutelrol.
Begrazing als oplossing
Sinds 2015 worden grote grazers zoals Sayaguesa-runderen en Exmoorpony’s ingezet in de duinen van Schiermonnikoog. Deze dieren eten jonge scheuten van struiken en grassen, waardoor het landschap opener wordt en de biodiversiteit toeneemt. Uit evaluaties blijkt dat begrazing een positief effect heeft op de variatie in planten en insecten in de duinen. Ruigte is teruggedrongen, en kenmerkende duinplanten hebben zich uitgebreid.
De Provincie Fryslân adviseert om begrazing uit te breiden. Door de inzet van grote grazers wordt de vegetatie gevarieerder, waardoor niet alleen konijnen kunnen terugkeren, maar ook andere diersoorten die afhankelijk zijn van een halfopen duinlandschap zoals tapuit en duinparelmoervlinders. Voor wandelaars betekent het een hernieuwde mogelijkheid om vrij door de natuur te zwerven, een ervaring die onlosmakelijk verbonden is met de charme van Schiermonnikoog.
Zoals destijds afgesproken in het overlegorgaan van het Nationaal Park is na drie jaar het effect van begrazing met Sayaguesa’s en Exmoorpony’s geëvalueerd. Het evaluatierapport vind je hier.
Natura 2000-doelstellingen
Het herstel van het duinlandschap sluit aan bij de Natura 2000-doelstellingen, die streven naar het behoud van zeldzame en bedreigde natuurgebieden. Begrazing is geen doel op zichzelf, maar een middel om bij te dragen aan de ambities van het Nationaal Park en de Natura 2000-doelstellingen. Tegelijkertijd moet het zorgvuldig worden afgestemd op andere maatregelen, zoals het verminderen van stikstofneerslag, en op de toegankelijkheid van het gebied voor publiek.
Sayaguesarunderen
Sayaguesa-runderen zijn heel zelfredzaam. Ze zijn gewend aan het overleven in ruige natuurgebieden en extreme weersomstandigheden. Ze kunnen leven van stugge grassen en takken. Ze kunnen goed tegen de kou en tegen hitte. Op een warme dag gaan ze niet met z’n allen in een duinmeertje staan. Sayaguesa’s zijn goede lopers, die zich veel verplaatsen in het terrein. Daarom wordt de graasdruk goed verspreid over het hele duingebied. Verder hebben ze kleine uiers, waardoor ze zich niet zo snel verwonden aan laag duindoornstruweel. Ze hebben geen hulp nodig bij het kalveren. Ze zijn dus prima toegerust voor een leven in de vrije natuur.
Exmoorpony’s
De Exmoor is een sober oud paardenras uit het zuidwesten van Engeland. Hier leven ze al generaties land een semi-wild bestaan. De Exmoor is een klein donkerbruin ras, soms zelfs bijna zwart, met een schofthoogte van ongeveer 117 tot 127 cm. Hun gewicht is maximaal tussen de 310 en 370 kilogram. Kenmerkend zijn verder de witte meelsnuit en de vaak lichtere onderbuik.
Nederlandse landgeiten
De Nederlandse landgeit is een stevige middelgrote geit met horens. De karakteristieke bok heeft stevige en grote, meestal liervormige, horens. Vaak is ook een bokkenpruik en een wipneus te zien. De horens van de geit zijn kleiner. Bokken zijn langharig, terwijl de geiten ook kort-ruigharig kunnen zijn. De vachten variëren van bont, met zwarte, bruine, beige of blauwe vlekken tot een enkele keer helemaal wit.
Het ras is goed bestand tegen ons klimaat. We zijn in oktober 2018 op Schiermonnikoog gestart met 12 geiten, zonder bok. De geiten zijn ingeënt en gecontroleerd door de dierenarts. Het zijn Nederlandse landgeiten die als stamboeksoort te boek staan.
