Het grootste deel van Schiermonnikoog ontwikkelt zich vanzelf schitterend. De stranden, de kwelders en jonge duinen floreren met al het leven dat daar voorkomt. Daar heeft actief beheer geen meerwaarde, integendeel. Afblijven en van genieten is hier het devies.
De bijzondere waarde van natuur op Schiermonnikoog is de reden dat het eiland tot Nationaal Park is benoemd. Het eiland en de omringende zee zijn aangewezen als Natura 2000-gebied. De Waddenzee is erkend UNESCO Werelderfgoed. De rijkdom aan levensgemeenschappen en soorten is groot. Dat is te danken aan de vele overgangen op het eiland tussen droog en nat, zoet en zout, voedselrijk en voedselarm.
Ook op Schiermonnikoog hebben mensen invloed op het ecosysteem. De duinen verruigen en raken steeds meer met bos begroeid. Die veranderingen zijn niet alleen het gevolg van natuurlijke ontwikkeling. Oorzaak voor het dichtgroeien van de duinen is de combinatie van een te hoge stikstofneerslag, het instorten van de konijnpopulatie door ziektes en de verminderde invloed van zoute zeewind. De verruiging en verbossing is een zichzelf versterkend proces. In dicht gegroeide duinen kunnen konijnen niet leven en wordt de wind vanzelf geluwd. Juist de kenmerkende soorten die leven in het open duin hebben het moeilijk en verdwijnen van het eiland. Het gaat om soorten die het in heel Europa zwaar te verduren hebben.
Planten als rozenkransje en honingorchis en broedvogels als tapuit, de velduil en blauwe kiekendief zijn daar voorbeelden van. Om de tendens van het verdwijnen van karakteristieke duinsoorten te keren, zijn en worden allerlei maatregelen uitgevoerd. Er is bos verwijderd, er is geplagd, er is begrazing met geiten, runderen en paarden en veel duinvalleien worden jaarlijks gemaaid. Zouden we dat niet doen, dan zouden nog meer soorten van open duin verdwijnen.
Ons doel is een kustnatuurgebied dat wat betreft flora, fauna en habitat tot de wereldtop behoort. Met name de soorten die kenmerkend zijn voor het kustlandschap: wad, strand, duin (open duin, duinvallei en duinbos) en kwelder. Om dit doel te bereiken heeft systeemherstel de voorkeur, waarbij Kaderrichtlijn Water (KRW) en Natura 2000 kaderstellend zijn.
Ambitieplan Nationaal Park Schiermonnikoog 2024
In 2024 heeft het Overleg Orgaan unaniem ingestemd met het nieuwe ambitieplan voor het Nationaal Park. Dit plan schetst een helder toekomstbeeld voor de komende tien jaar en biedt een gedeelde basis om de unieke waarden van het eiland te behouden en te versterken. Hierbij ligt de focus niet alleen op natuur, maar is er bijvoorbeeld ook aandacht voor cultuurhistorie, landschap en duurzaam toerisme.
Uit het ambitieplan volgt een nieuw natuurbeheer plan. Het Beheer in Nationaal Park Schiermonnikoog wordt uitgevoerd door Natuurmonumenten.
