Cultuurhistorie

Oude zeedijk

Tussen de Bank van Banck en de Westerduinenweg ligt de dijk die tot 1962 de hoofdwaterkering vormde. Deze dijk is aangelegd toen in 1860 onder supervisie van de toenmalige eigenaar van het eiland J.E. Banck, de kwelder werd bedijkt en de Banckspolder ontstond. De dijk is nu een wandelpad dat prachtig uitzicht biedt op de polder en de Westerplas.

Stenen paal

Op het hoogste punt van het Minne Onnes pad, over en langs de Striedieken, staat de zogenaamde ‘Elstienen pail’. Verscholen in het riet in het noordwestelijk deel van de Westerplas staat nog een identieke, bijna vergeten paal. Deze palen markeren de grens van de eigendommen van de staat der Nederlanden en de voormalige particuliere eigenaren van het eiland Schiermonnikoog. De geschiedenis van deze palen gaat terug tot de verkoop van het eiland van de familie Stachouwer aan de heer J.E.Banck in 1858. De palen zijn in 1906 geplaatst na een jarenlange correspondentie tussen de voormalige eigenaren van het eiland Schiermonnikoog en de staat der Nederlanden.

Oude paden

Sinds de aanleg van schelpenpaden in de duinen zijn oude loop- en rijpaden in onbruik geraakt. De meeste van deze paden zijn overgroeid met struikgewas. De oude paden waren vaak gemerkt met een granieten paal met het merk NK. Het verhaal gaat dat sommige inwoners van het eiland een duinverbod hadden in verband met stroperijen. Zij mochten zich niet buiten deze gemerkte paden begeven.

Bunkers

Bunker de Wasserman is gebouwd in de oorlogsjaren 1940-1945 op het duin dat tot dan toe het ‘Wytdun en Poemelsdun’ heette, maar dat nu bekend staat als het Bunkerduin. De bunker fungeert als uitkijkpunt van waar men het eiland, de Noordzee en de Waddenzee kan overzien. Enkele jaren geleden is de bunker toegankelijk gemaakt voor het publiek. Men kan een kijkje in de bunker nemen. Op meer plekken zijn restanten van bunkers uit de tweede Wereldoorlog, onder andere aan het Westerhofpad en in het zogeheten Schleidorp bij de Marlijn. Niet alle bunkers worden opengesteld.

Begraafplaats Vredenhof, zeemansgraven en de Reddingsweg

Deze elementen vormen gedrieën een geheel. In vroeger tijden was het de gewoonte om aangespoelde stoffelijke overschotten van omgekomen zeelieden in de zeereep te begraven. Het gebeurde nogal eens dat bij hoge stormtijen deze stoffelijke overschotten weer bloot spoelden. Dan werden zij herbegraven achter de eerste duintjes. Denk hierbij aan de duinen ten noordoosten van de Tweede Dennen die ook wel de ‘Lyke dune’ genoemd worden. Behalve het Vredenhof zelf zijn er de graven van de bemanning van een Zweeds zeilschip (vermoedelijk de bark Rauta, in 1863 vergaan) ten zuiden van het Vredenhof. De onverharde Reddingsweg, leidend naar Vredenhof en het strand ter hoogte van paal 7, is na 1829 aangelegd om de reddingsboot naar het noorder- en oosterstrand te rijden.

Aangeplante naaldbossen

De naaldbossen op Schiermonnikoog zijn vanaf ongeveer 1915 aangeplant in opdracht van de toenmalige eigenaar van het eiland, Graaf Bernstorff. De bossen bestaan hoofdzakelijk uit Corsicaanse en Oostenrijkse dennen. De bossen zijn aangeplant als productiebos, met het oogmerk hout te oogsten. Ook was het de bedoeling om door de bosaanplant de verstuiving ten noorden van het dorp een halt toe te roepen. Van het kappen van bomen voor de houtoogst is het nooit gekomen. Door stormen zijn flinke gaten in de bossen geslagen, waar spontaan jonge loofbomen in opkwamen. Vanaf 1995 werkt Natuurmonumenten op basis van een plan aan een geleidelijke omvorming van de naaldbossen tot een meer gevarieerd bos. Er zijn binnen de naaldbossen enkele bosreservaten ingesteld waar niet wordt ingegrepen in de monocultuur van dennen.

Herdershut en Kweldershok

Op het terrein van het veldstation van de Vrije Universiteit aan de oostkant van de Banckspolder staat de herdershut, die herinnert aan de kwelderbeweiding met een gehoede kudde runderen tot 1959. Wegens het ontbreken van zoet drinkwater op de kwelder kwam de kudde ’s avonds terug naar het gedeelte van de polder dat nog altijd bekend staat als het ‘kweldershok’. In dit perceel is het oorspronkelijke relief bewaard gebleven.

Eendenkooi

De eendenkooi is na het gereed komen van de dijk van Banck in opdracht van de heer J.E.Banck in 1861 opgericht. Tot 1959 is de kooi gebruikt om eenden te vangen. In 1959 zegde de Dienst der Domeinen de pacht aan de toenmalige kooiker IJ. Talsma op. De eendenkooi raakte in verval. Door oplettende eilanders werd de vervallen kooi tijdig opnieuw geregistreerd, waarmee voorkomen werd dat de kooi nooit meer in bedrijf zou kunnen komen en het afpalingsrecht zou vervallen. Na oprichting van het Nationaal Park zijn plannen gemaakt om de kooi te restaureren. Op 8 november 1990 is de geheel gerestaureerde eendenkooi opgeleverd. Th. Talsma is als kooiker aangesteld.
De eendenkooi wordt nu gebruikt om eenden te vangen voor ringonderzoek. Er zijn regelmatig excursies naar de eendenkooi.

Noorder- en Zuidervuurtoren

Beide torens zijn in 1854 in dienst gesteld. Het licht van de Zuidertoren is in 1909 gedoofd. Door verloop van het vaarwater in het Friese zeegat verloor deze lichttoren zijn functie. Van 1950 tot 1992 is de Zuidertoren gebruikt als watertoren. In 1998 is de Zuidertoren verkocht aan KPN voor gebruik voor telecommunicatieapparatuur. De Noordertoren is nog bemand en in vol bedrijf. Beide torens zijn rijksmonument.

Stuifdijk

De hele zeereep vanaf de Westerplas tot paal 10 heeft door aanplant van helm het karakter van een stuifdijk gekregen. Het oostelijke gedeelte, de stuifdijk tussen paal 7 en paal 10, is aangelegd vanaf de vijftiger jaren. De bedoeling was om deze dijk door te trekken tot aan paal 16, als schakel voor de inpoldering van de Waddenzee. Het is nooit helemaal gelukt de stuifdijk aaneengesloten te krijgen. De pogingen werden in de zeventiger jaren gestaakt. Het onderhoud aan de stuifdijk werd in de tachtiger jaren gestaakt. De stuifdijk zien velen als een zichtbare herinnering aan het werk van veel eilanders en aan de tijd dat anders dan nu naar kustverdediging werd gekeken.