Duinbeheer
Dichtgegroeide duinen
Op veel plekken zijn de duinen van Schiermonnikoog dichtgegroeid met struiken. Dit komt door:
- het inwaaien van meststoffen waardoor bomen en struiken sneller groeien;
- de afname van het aantal konijnen door virusziekten. De weinige konijnen eten niet meer alle jonge boompjes op;
- de aanplant van bos honderd jaar geleden. In de luwte van het bos groeien nieuwe struiken;
- verdroging van duinvalleien.
In de valleien die iedere winter onder water staan groeien struiken niet zo snel. Door deze verruiging is op veel plekken het mooie uitzicht op de duinen verdwenen. Ook worden bijzondere dieren en planten die in de duinen thuishoren steeds zeldzamer.
Natuurmonumenten maakt op veel plekken de duinen weer open. Dat doen de boswachters door te plaggen of te maaien. Ze krijgen daarbij ook hulp van runderen en pony’s.
Plaggen
Bij plaggen graven we de bovenste laag grond af. In deze bovenste grondlaag zitten plantenresten en voedselrijke aarde. Na het plaggen blijft er kaal zand over. Net na de werkzaamheden lijkt dit op een maanlandschap. Maar anders dan op de maan nemen planten, waarvan de zaden vaak jarenlang geduldig in de bodem hun kans hebben afgewacht, snel bezit van het gebied. Dit zijn zeldzame pionierplanten die in een gesloten grasmat geen kans maken. Hoewel de plantjes klein zijn, hebben ze vaak prachtige bloemen, zoals het geelhartje (wit met geel) en het strandduizendguldenkruid (donkerroze).
Maaien
Ieder najaar maait Natuurmonumenten de duinvalleien. Als ze dit niet regelmatig doen, groeien de valleien dicht met wilgen en berken. Bijzondere bloemen zoals orchideeën en parnassia verdwijnen dan. Bij het maaien laten ze meestal een strook ongemoeid. Dit is belangrijk voor overwinterende rupsen en andere insecten.
Dankzij het maaibeheer liggen de valleien op het eiland er prachtig bij. De meest bloemrijke stukken zijn de vallei bij de vuurtoren en de Hertenbosvallei. Ook de bermen van de fietspaden staan dankzij het maaibeleid vol bloemen.
Grazers
In de duinen lopen koeien, paarden, geiten en schapen rond. Dit zijn allemaal vegetariërs die graag gras en jonge boompjes eten. Zo houden ze de eilander duinen open. In dit open duinlandschap bloeien bijzondere bloemen die anders de concurrentiestrijd met snel groeiende grassen en struiken zouden verliezen. Ook voor wandelaars heeft het voordelen. Omdat de grazers dichte stekelige struiken opeten, kun je in de begraasde gebieden vaak prettiger wandelen dan daarbuiten.
...Waddenzee Werelderfgoed
Het verhaal van Waddenzee Werelderfgoed
Het Nederlandse Waddengebied is uniek. Het is rijk; de biomassa per kubieke meter is vergelijkbaar met dat van de bodem van tropisch regenwoud. Het Waddengebied is op wereldschaal een groot natuurgebied en herbergt een natuurlijk Werelderfgoed dat zijn weerga niet kent: de Waddenzee. Weer, wind en water creëren de mooiste wilde natuur: slikken, kwelders, duinen, geulen en zandplaten, waar allerlei bijzondere dieren en planten leven. De natuur laat zich hier zien aan de bezoeker die de tijd neemt en zorgvuldig kijkt. Ontdekken, ervaren en onderzoeken worden beloond.
Het gebied is altijd in beweging door de voortdurende interactie tussen water en land. Letterlijk tweemaal per dag komt de bodem van het wad boven het water van de Waddenzee. Als tussenstation bekoort en voedt het vele miljoenen vogels op hun internationale trek. Vriend en vijand in één: het water neemt en geeft. De waddenkust weerspiegelt de eeuwige strijd tussen mens en water en de ontstaansgeschiedenis van het land. Dorpen en steden op vruchtbare kwelders vormen samen met terpen en wierden een eeuwenoud cultuurlandschap. Bewoond en bewerkt door eigenzinnige en inventieve bewoners. Ze maken op ondernemende, maar ook zorgvuldige manier gebruik van de dynamiek van de natuur.
De diversiteit van de plaatsen aan de kust, de Waddeneilanden en het wad, maken dat het gebied geen moment verveelt. Het prikkelt alle zintuigen. Met vele bekende parels zoals de vuurtorens en zeehonden, havens, en de schoonste stranden, maar ook echte geheimen, zoals de Zuidwalvulkaan, onbewoonde eilanden en de bijzondere smaaksensaties van de Waddenweelde: verse vis, oesters, kokkels, mosselen en zilte teelt.
De Wadden zijn onmiskenbaar verbonden aan uitwaaien, eilandgevoel, wadlopen en droogvaltochten, maar ook het spotten van zeldzame vogels met behulp van apps en zoekkaarten, en zeehonden zien in het wild. En er is meer. De donkerste hemel die Nederland heeft, strekt zich uit boven het gehele Waddenzee Werelderfgoed. Iedere Nederlander moet in zijn leven minimaal één wadlooptocht hebben ondernomen, de ultieme duurzame ervaring.
Kortom, de Wadden zijn echt van ons allemaal, en bieden de bezoeker een onvergetelijke ervaring in een gebied waar we trots op moeten zijn en koesteren. Het is niet voor niets UNESCO Werelderfgoed.
...Onderzoek op Schiermonnikoog
Onderzoek in het Nationaal Park
In het Nationaal Park Schiermonnikoog vindt veel wetenschappelijk onderzoek plaats. Onderzoek is belangrijk om erachter te komen waarom het slecht of juist goed gaat met soorten dieren en planten. Ook volgen onderzoekers wat de effecten zijn van beheermaatregelen, zoals plaggen en begrazen. De uitkomsten helpen Natuurmonumenten om de natuurgebieden nog beter te beheren. Bovendien geeft het onderzoek inzicht in de gevolgen voor dieren en planten van ontwikkelingen die we in de toekomst verwachten, zoals verdere klimaatopwarming en een stijgende zeespiegel.
Meer inzicht en betere bescherming
Dankzij het vele onderzoek dat de afgelopen tientallen jaren heeft plaatsgevonden op Schiermonnikoog zijn we verschillende processen in de natuur veel beter gaan begrijpen. We zijn erachter gekomen hoe mosselen, zeegras, gele weidemieren en kwelderspringers hun eigen favoriete biotoop creëren en in stand houden en welke andere soorten hier weer van afhankelijk zijn. Dankzij het kleurringen en zenderen van lepelaars is duidelijk geworden waar ze in de winter naar toe trekken en welke gevaren ze op hun reis tegenkomen. Dit heeft ervoor gezorgd dat gebieden op hun trekroute nu beter beschermd zijn.
Onderzoekers in afgesloten gebied
Tijdens het broedseizoen krijgen sommige onderzoekers toestemming van Natuurmonumenten om het voor publiek afgesloten gebied te betreden. Hierbij moeten ze zich wel aan bepaalde voorwaarden houden om ervoor te zorgen dat de verstoring die ze veroorzaken minimaal is. De onderzoekers zijn in het veld herkenbaar aan een groen hesje. De meeste onderzoekers opereren vanuit de Herdershut (Rijksuniversiteit Groningen) of het Groene Glop (Vrije Universiteit).
Zelf onderzoek uitvoeren
Overigens hoef je niet aan een universiteit te werken of te studeren om onderzoek uit te voeren. Natuurmonumenten is altijd op zoek naar mensen die inventarisaties kunnen uitvoeren in het Nationaal Park. Dus als je veel weet van planten, vogels, insecten of een andere soortgroep en het je leuk lijkt om een deel van het Nationaal Park te inventariseren, meld je dan bij de boswachter ecologie: e.jansen@natuurmonumenten.nl.
Beleef de vogeltrek
Tips om (trek)vogels te kijken
- Bij de jachthaven of de veerdam kun je de steltlopers op het wad mooi bekijken. Als je met opkomend water gaat kijken, komen de vogels steeds iets dichterbij.
- Vanuit de vogelhut bij de Westerplas kun je heel goed de tientallen lepelaars zien die rondom de Westerplas broeden. In de winter zie je er onder andere smienten en pijlstaarten.
- In de Bancks polder zijn trekvogels als grutto’s, brandganzen, rotganzen en goudplevieren te vinden.
- In het voorjaar hoor je in de duinen overal nachtegalen zingen.
- In het najaar zit het duinstruweel vol met lijsterachtigen. Gebruik je oren om te ontdekken waar ze zijn, want ze kunnen zich behoorlijk goed verstoppen in de struiken.
Trekvogelroute
Een mooie manier om langs de verschillende trekvogelhotspots op Schiermonnikoog te komen, is het volgen van de trekvogelroute. Je vindt de route op de website van Natuurmonumenten. In de routebeschrijving krijg je behalve de route-aanwijzingen ook meer informatie over de plekken waar je langs komt en de vogels die je daar kunt zien.
Excursies met trekvogels
- Trekvogelwandeling
- Nachtegalenexcursie
- Broedvogelexcursie